Corticoid là một loại thuốc hiệu quả trong điều trị nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt là khi sử dụng lâu dài.
Corticoid có thể được dùng đường toàn thân hoặc tại chỗ. Đối với đường dùng tại chỗ, thuốc tác động đến một vùng của cơ thể với các dạng dùng như kem bôi da, thuốc nhỏ mắt, thuốc nhỏ tai, dụng cụ hít tác dụng trên phổi. Đường dùng toàn thân bao gồm: đường uống, tiêm tĩnh mạch, tiêm bắp. Đối với corticoid dùng đường đặc biệt: chích nội khớp, tiêm quanh nhãn cầu.
- Một số bệnh lý cần dùng corticoid
| Miễn dịch và hô hấp | · Cơn hen cấp nặng
· Sarcoidosis (Bệnh u hạt) · Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính |
· Phản vệ
· Bệnh phổi mô kẽ |
| Tiêu hóa | · Viêm gan tự miễn | · Bệnh Crohn |
| Da liễu | · Viêm da tiếp xúc cấp và nặng | · Pemphigus |
| Khớp/Tự miễn | · Lupus
· Viêm đa mạch · Viêm đa cơ |
· Viêm mạch máu
· Viêm khớp dạng thấp |
- Tác dụng phụ khi dùng corticoid
Tùy thuộc vào đường dùng, liều lượng, thời gian điều trị và các loại hợp chất tổng hợp được sử dụng mà có nhiều tác dụng phụ khác nhau: ngắn là 7-14 ngày; dài là > 14 ngày.
| Sử dụng trong thời gian ngắn | Sử dụng trong thời gian dài |
| · Rối loạn chuyển hóa đường
· Da: mụn trứng cá, rậm lông, chấm xuất huyết, bầm da · Tâm thần: nóng nảy, kém chú ý, nặng trầm cảm hay hưng phấn · Hạ kali máu · Tăng huyết áp · Yếu cơ gốc chi |
· Suy thượng thận
· Hội chứng Cushing · Xương: loãng xương, hoại từ đầu xương vô trùng · Tiêu hóa gan mật: loét dạ dày, gan nhiễm mỡ · Mắt: glaucoma, đục thủy tinh thể · Ức chế tăng trưởng |
- Các đối tượng đặc biệt cần cân nhắc khi sử dụng corticoid
- Người lớn tuổicó nhiều khả năng mắc các vấn đề về tăng huyết áp và loãng xương (phụ nữ có nguy cơ mắc loãng xương cao hơn nam giới).
- Phụ nữ cho con búthận trọng khi sử dụng corticoid. Thuốc có thể gây ra các vấn đề về tăng trưởng hoặc các ảnh hưởng khác cho em bé.
Ngoài ra, một số tình trạng bệnh lý có thể bị ảnh hưởng do việc sử dụng thuốc này:
- Herpes simplex nhiễm trùng ở mắt.
- Bệnh lao.
- Các vấn đề về dạ dày hoặc ruột.
- Bệnh tăng nhãn áp.
- Nhiễm nấm hoặc bất kỳ bệnh nhiễm trùng nào khác.
- Mới trải qua phẫu thuật gần đây hoặc chấn thương nghiêm trọng.
- Bệnh lý gây suy giảm miễn dịch.
- Một số lưu ý giúp giảm tác dụng phụ khi dùng thuốc
- Sử dụng liều lượng thấp hoặc ngắt quãng.
- Sử dụng corticoid tại chỗ nếu có thể.
- Chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên.
- Ăn một chế độ ăn ít muối và/hoặc giàu kali.
- Giảm liều từ từ khi ngừng điều trị nếu bạn đã sử dụng corticoid trong thời gian dài. Điều này cho phép tuyến thượng thận của bạn có thời gian để điều chỉnh.
- Với thuốc corticoid đường uống: nên dùng thuốc sau bữa ăn để hạn chế tác dụng phụ của thuốc trên đường tiêu hóa (kích ứng dạ dày).
- Nên súc miệng bằng nước, không nuốt sau mỗi lần dùng thuốc corticoid dạng hít để tránh tác dụng phụ đau họng, nấm miệng.
- Đối với thuốc corticoid bôi da: nên bôi một lớp mỏng trên vùng da bệnh, không bôi thuốc trên vùng da bị trầy xước.
Tài liệu tham khảo:
https://www.healthline.com/health/corticosteroids-what-are-they
Lạm dụng thuốc corticosteroid và suy thượng thận do corticosteroid, Thời sự y học, Trần Viết Thắng, 2019, tr.38-41.
Người thực hiện: DS. Nguyễn Thị Tú Uyên
Khoa Dược- Bệnh viện Đa khoa Bưu Điện
